=
Hoàng CầmHoàng Cầm tên thật là Bùi Tằg Việt, sinh ngày 12
tháng giêng năm Nhâm Tuất (tứ ngày 22/2/1922) tại Bắc Giang, nhưng quê
gốc của ông ở Song Hồ, Thuận Thành, Bắc Ninh, quê hương nổi tiếng cuả
Quan họ Kinh Bắc. Yêu thơ văn từ thuở học trò, lớn lên Hoàng Cầm không
thích nghề giáo viên nên dấn thân vào con đường kịch nghệ và thi cạTừ
trước 1945, Hoàng Cầm đã đóng góp không nhỏ cho kịch thơ Việt Nam với
hai vỡ Hận Nam Quan và Kiều Loan. Diễn viên Tuyết Khanh đóng vai Kiều
Loan, và mối tình thơ mộng đó đã cho ra tác phẩm bằng xương bằng thịt:
Kiều Loan. Năm 1954, Tuyết Khanh và Kiều Loan di cư vào nam.Người bạn
đời thứ hai là Lê Hoàng Yến được nối kết sau vài năm xa cách Tuyết
Khanh, sau khi thọ bản án Nhân Văn Giai Phẩm, Hoàng Cầm về chung sống
cùng người phối ngẫu, mở quán nước ở 43 Lý Quốc Sư, Hà nội, chung sống
độ nhật qua ngàỵThơ kháng chiến của ông có bài "Giữ lấy tuổi trẻ".
Nhạc
sĩ Hồ Bắc, người đã phổ nhạc bài thơ thật bất ngờ khi nghe nhà thơ Hoàng
Hưng hát lại bài hát xưa đầy âm vang ngọt ngào và tình tứ hơn ba mươi
năm sau trường ca "Tiếng hát quan họ" (1956) nhà thơ đã tạo ra sự đột
khởi lạ lùng trong nghiệp thơ của ông bằng tập "Về Kinh Bắc" và nhiều
tập thơ lẽ khác như "Men đá vàng", "Mưa Thuận Thành". Cho đến năm 75
tuổi, chọn lọc khoảng 300 bài thơ liên quan đến hình ảnh 13 người đẹp đi
vào trái tim với "Thơ Hoàng Cầm - 99 tình khúc". Theo nhà thơ: "Tôi
biết ơn tất cả những người con gái đã đi qua đời tôi, đã gieo gió bão
trên cánh đồng thi ca cuả riêng tôi". Ngay cả khi các tác phẩm này chưa
được công bố, nhiều bài thơ đã thành "ngôn truyền" trong công chúng với
những "Lá diêu bông", "Cây tam cúc", "Mưa Thuận Thành"... Theo Hoàng Cầm
tâm sự thì "Về kinh bắc chính là tập thơ cột sống" của đời ông. Nó là
sự chưng cất, kết đọng tinh túy của văn hóa quan họ - kinh bắc, cũng là
tinh túy của "văn hóa gốc Việt". Nhưng chính tập thơ này còn gắn liền
với những thăng trầm trong đời thơ tác giả. Tập bản thảo cùng với những
minh họa của họa sĩ Bùi Xuân Phái và mẫu bìa của Văn Cao đã "lưu lạc" từ
năm 1982 đến nay vẫn chưa tìm lại được.
Tập thơ đã được in ra nhờ trí
nhớ của tác giả và những người ái mộ thơ ông. Tiến sĩ ngữ văn Trần Ngọc
Vương đã tiết lộ là anh vẫn còn giữ được một bản "Về kinh bắc" do chính
tác giả chép tay hơn 20 năm trước mà có những chữ khác với những bản in.
Câu chuyện "Về kinh bắc" bỗng trở nên cảm động hơn khi nghệ sĩ Lưu Nga
đã trình bày một "chùm thơ" trong tập "Về kinh bắc" với một giọng ngâm
vàng nhà văn hóa hữu ngọc 84 tuổi tặng nhà thơ Hoàng Cầm tập "Cung oán
ngâm khúc" của Nguyễn Gia Thiều vừa tái bản và tự hào rằng huyện Thuận
Thành của ông đã đóng góp cho đất nước hai nhà thơ lớn là Nguyễn Gia
Thiều và Hoàng Cầm. Nhiều văn nghệ sĩ, nhà khoa học và độc giả đã nói
lên sự khâm phục và yêu thích thơ Hoàng Cầm cùng với sự kiện định đối
với con đường thơ văn vì dân tộc của ông. Nhạc sĩ Phó Đức Phương cho
biết anh đã học được văn hóa kinh bắc qua nhà thơ Hoàng Cầm và hát tặng
ông bài hát "Tình Trương Chi" mới vừa sáng tác để sưng tụng tâm hồn luôn
hướng tới cái đẹp của người nghệ sĩ. Nhà thơ Hoàng Cầm cảm động nói:
"Nếu không có bạn hữu, không có một công chúng trân trọng thơ ca như ở
ta, chắc tôi đã chết lâu rồị Tôi còn sống, còn làm thơ, còn viết văn
được là nhờ ơn của tất cả các bạn.
VÀI NÉT VỀ "LÁ DIÊU BÔNG"
Trước kia
Hoàng Cầm gắn liền với hình ảnh Kiều Loan. Ngày nay bài thơ Lá Diêu
Bông, rất ngắn nhưng làm sống lại tên tuổi Hoàng Cầm, ngay cả hải ngoạị
Lá Diêu Bông là lá tưởng tượng để bày tỏ ẩn tình bi thương, chất ngất.
Ân tình đó được phổ biến qua tiếng hát với cung đàn. Làng Đình Bảng, Bắc
Ninh tuy là miền quê nhưng cũng là "nơi đàn bà con gái đa tình, sóng
sánh mắt lá răm" trông mòn con mắt. Trong bài thơ Lá Diêu Bông, mở đầu,
Hoàng Cầm đã viết "Váy Đình Bảng buông chùng cửa võng" để phác hoạ hình
ảnh điạ phương với bóng dáng trang phục diễm kiều cuả người gái quệ Năm
Hoàng Cầm lên 8 tuổi, từ tỉnh ở trọ học, trở về thăm nhà gặp người con
gái 16 tuổi - tên Vinh - yêu kiều trong chiếc váy bước vào hàng xén cuả
thân mẫu Hoàng Cầm. Cậu bé 8 tuổi quá lãng mạn đã bị "tiếng sét ái tình"
(coupđe-foudre) (amour subit & violent) ngay tức khắc. Tiếng sét ấy
đã đi sâu vào trái tim, gần 70 năm sau Hoàng Cầm tâm sự: "
Trước mắt
tôi, Chị hiện ra rực rỡ như một thiên thần. Ngay lập tức, hồn tôi như bị
chiếm đoạt đến đau điếng. Kể từ giây phút định mệnh ấy, tôi mê man chị
chẳng còn biết trời đất, ất giáp, quên cả đến học hành, sách vở, suốt
ngày chỉ ngong ngóng sang bên kia đường số 1, xe xế nhà tôi khoảng 20
mét, nơi thiên thần cuả tôi ngồi bán quán nghèo, phố nhỏ điù hiu, tỉnh
nhỏ... Tôi phải lòng chị, cứ thế giăng mắc tơ tình quanh chị suốt 4 năm
trời, đến năm tôi 12 tuổi thì chị đi lấy chồng". Người con gái đó biết
được mối tình si cuả cậu bé học trò. Thế nhưng "Chị vẫn dứt áo ra đị Đi
lấy chồng. Tôi mất tăm chị, đầu non cuối bể tôi đi tìm, không thấỵ Biền
biệt tăm cá bóng chim...". Theo Hoàng Cầm, Lá Diêu Bông "là chiếc lá
huyền thoại, chiếc lá ngây thơ về một tình yêu đầy mộng mị thời thơ ấu".
Chiếc lá ấy mang theo hình ảnh có thật với Hoàng Cầm: "Tôi còn nhớ mồn
một một buổi chiều muà đông... Chị đi về phiá cánh đồng chiều còn trơ
cuống rạ Những dãy nuí xanh xanh mờ xa in hình như dao khắc trên nền
trời cuối hoàng hôn. Bí mật, tôi lặng lẽ lần theo chị. Tôi thấy chị thẩn
thờ tìm đồng chiềụ Cuống rạ. Rồi chị lẩm bẩm một mình, dầu chị biết
chắc tôi lẵng nhẵng theo sau lưng : Đứa nào tìm được Lá Diêu Bông, từ
nay ta gọi là chồng...".Mang hình ảnh đó những 25 năm sau, bài thơ Lá
Diêu Bông cuả Hoàng Cầm mới ra đờị
"Váy Đình Bảng buông chùng cửa
võngChị thẩn thờ đi tìm Đồng chiều,Cuống rạ.Chị bảo:Đứa nào tìm được Lá
Diêu BôngTừ nay ta gọi là chồng.Hai ngày em tìm thấy láChị chau mày: Đâu
phải Lá Diêu Bông.Muà đông sau em tìm thấy láChị lắc đầu,Trông nắng
vãng bên sông.Ngày cưới chị Em tìm thấy láChị cười xoe chỉ cắm trôn
kim.Chị ba conEm tìm thấy láXoè tay phủ mặt chị không nhìn.Từ thuở ấyEm
cầm chiếc láĐi đầu non cuối bể.Gió quê vi vút gọịDiêu bông hời ... ới
Diêu Bông!".Bài thơ gọi chị & em vì vậy có nhiều người cứ nhầm tưởng
hình ảnh hai chị em gái; thật ra, giữa tác giả với "người tình" nơi cố
quận. Lá Diêu Bông ra đời từ năm 1959, bí ẩn đó kéo dài gần 4 thập niên,
tác giả mới tâm sự nổi niềm.Nhạc sĩ cảm tác, rung rộng với hồn thơ để
sáng tác. Và, "thiên tình sử" Lá Diêu Bông được nhạc sĩ Phạm Duy viết
thành ca khúc Lá Diêu Bông ở hải ngoại vào giữa thập niên 1980 trong
tuyển tập "Thấm thoát mười năm" xuất bản năm 1985. Phạm Duy dùng nguyên
văn bài thơ để viết nhạc, chỉ bỏ vài câu đầu từ "Váỵ.." đến "Chị bảo".
"Đứa nào tìm được Lá Diêu Bông... Diêu Bông hời, hời hỡi Diêu Bông" và
thêm vào hai câu cuối vào bài hát: "Em đi trăm núi nghìn sông! Nào tìm
thấy Lá Diêu Bông bao giờ...".
Nhạc phẩm Lá Diêu Bông này mang âm hưởng
sắc thái mới lạ, khó hát nên ít được phổ biến. Đầu thập niên 1990, nhạc
sĩ Trần Tiến phổ biến bài này mang âm điệu dân ca, bình dân được nhiều
ca sĩ trình bày; vì vậy, đã có nhiều sự nhầm lẫn về tác giả khi nghe bài
hát Lá Diêu Bông. Trần Tiến không hiểu được hồn cuả bài thơ, ngộ nhận
nhân vật, nhưng làm nổi tiếng tên tuổi Lá Diêu Bông:Trở lại hình ảnh Lá
Diêu Bông với tơ lòng nhà thơ đắm say trong trường tình. Với hình ảnh
người bạn đời Tuyết Khanh, Hoàng Yến; với cả mười người tình đi qua đời,
qua trái tim; hình ảnh người con gái quê Đình Bảng vẫn là "đẹp nhất
trần gian" ghê thật. Hoàng Cầm, nghệ sĩ sống thật với cõi lòng. Qua bao
nhiêu đau thương, biến động dồn dập trong cuộc sống, Hoàng Cầm vẫn mang
nặng tâm hồn nhgệ sĩ, chấp nhận tất cả mọi hệ lụy để sống còn và sáng
tác. Trôi nổi giữa cuộc sống phong ba, bão táp, nhà thơ Sông Đuống có lẽ
bị hai cú "shock" mạnh nhất là ngày chị Vinh đi lấy chồng lúc 12 tuổi
và ngày Bùi Thị Hoàng Yến - đứa con thân yêu nhất - vĩnh viễn ra đi khi
63 tuổi đã làm Hoàng Cầm "hoàn toàn sụp đổ, hàng tháng sau chỉ là cái
xác vật vờ, lờ lững mà thôi"!.
Đọc Lá Diêu Bông, nghe Lá Diêu Bông ...
một mối tình đơn phương đầy lãng mạn, một huyền thoại về chiếc lá biểu
tượng cho tình yêu chất ngất, rướm máu ... chỉ có Hoàng Cầm đam mê, nóng
bỏng, lãng mạn cuả kiếp đời nghệ sĩ. Nếu so sánh Hán Quang Võ đa tình,
đa cảm... mẫn mê với thuở Lệ Quyên "thơm như hoa lan", giữa Ôn Như Hầu
(tác giả Cung Oán Ngâm khúc...) và Dục Đức (Tự Đức) (tác giả Ngự Chế
Việt Sử tổng vịnh tập, luận ngữ Diễn cạ..) cách nhau một thế kỷ còn mập
mờ tranh nhau hình ảnh Thị Bằng - "Đập cổ kính ra tìm bóng cũ. Xếp tàn y
lại để dành hơi" - thì Lá Diêu Bông có lẽ tha thiết, nặng tình, bi
thương hơn bội phần. Nếu so với tuổi yêu đương, có lẽ Hoàng Cầm đứng đầu
danh sách nghệ sĩ. Một loại dược thảo, lá dài và nhỏ có tên là Hoàng
Cầm; còn lá "Diêu Bông" được vẽ vời theo trí tưởng, theo hình ảnh nào đó
đi vào trái tim. Lá Diêu Bông trữ tình, lãng mạn và cũng là định mệnh
tình yêu với chân dung nghệ sĩ được tâm tình qua ngôn ngữ và âm thanh.
Với "thiên tình sử" Lá Diêu Bông, với Hoàng Cầm, người nghệ sĩ bị chôn
vùi tâm hồn lãng mạn qua thời gian lâu dài trong vùng đất ngục tù, cay
đắng ... Nhưng vẫn giữ được trái tim rực lửa như thuở học trò với người
gái quê Kinh Bắc.
No comments:
Post a Comment