204. WIKIPEDIA * PHAN KHÔI
Phan Khôi
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Bước tới: menu, tìm kiếm
Phan Khôi
*
Phan
Khôi (1887-1959) là một học giả tên tuổi, một nhà thơ, nhà văn, về sau
đứng trong trong nhóm Nhân Văn - Giai Phẩm, cháu ngoại của Tổng đốc Hà
Nội Hoàng Diệu, đỗ Tú tài chữ Hán năm 19 tuổi nhưng lại mở đầu và cổ vũ
cho phong trào Thơ mới.
Ông còn là một nhà báo tài năng, một
người tích cực áp dụng tư tưởng duy lý phương Tây, phê phán một cách hài
hước thói hư tật xấu của quan lại phong kiến và thực dân Pháp. Ông cũng
là một trong số ít nhà báo tiếp thu nhiều tư tưởng mới, đa văn hóa từ
Hồng Kông, Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp... Ông còn nổi tiếng vì sự trực
ngôn, trước 1945 được mang danh là Ngự sử văn đàn. Ông phê phán chính
sách cai trị của người Pháp một cách sát sườn, đối thoại với học giới từ
Bắc đến Nam không e dè kiêng nể. Những năm 1956 - 1958 cũng vì cung
cách nói thẳng ấy ông đã chịu tai họa và chết trong lặng lẽ vào năm
1959.
Mục lục
[ẩn]
* 1 Tiểu sử và hoạt động
* 2 Tác phẩm
* 3 Nhận xét
* 4 Liên kết ngoài
[sửa] Tiểu sử và hoạt động
Phan
Khôi sinh ngày 6 tháng 10 năm 1887 tại làng Bảo An, huyện Điện Bàn,
tỉnh Quảng Nam, là con của Phó bảng Phan Trần (tri phủ Điện Khánh) và bà
Hoàng Thị Lệ (con gái Tổng đốc Hà Nội Hoàng Diệu). Ông học giỏi Nho văn
và đỗ tú tài năm 19 tuổi. Sau đó ông gặp cụ Phan Bội Châu, cụ Phan Châu
Trinh và bị ảnh hưởng bởi tư tưởng của hai cụ.
Phan Khôi tại Lễ kỷ niệm Lỗ Tấn ở Bắc Kinh năm 1956
Năm
1907, ông ra Hà Nội, tham gia phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục và làm
việc cho tạp chí Đăng Cổ Tùng Báo. Khi tờ tạp chí bị cấm ông về Nam Định
rồi về Hải Phòng ẩn náu. Ít lâu sau ông lén về Quảng Nam hoạt động
trong phong trào Văn Thân cùng với cụ Huỳnh Thúc Kháng. Trong một cuộc
biểu tình đòi giảm thuế, ông bị bắt và giam tại nhà tù Quảng Nam đến năm
1914 thì được ân xá.
Ra khỏi tù, ông lại về Hà Nội viết cho báo
Nam Phong. Vì bất bình với Phạm Quỳnh, ông bỏ Hà Nội vào Sài Gòn viết
cho báo Lục Tỉnh Tân Văn. Năm 1920, ông lại trở ra Hà Nội viết cho báo
Thực Nghiệp Dân Báo và báo Hữu Thanh. Năm 1928, Thực Nghiệp Dân Báo và
Hữu Thanh bị đóng cửa, ông lại trở vào nam viết cho báo Thần Chung và
Phụ nữ tân văn. Năm 1931, Phan Khôi trở ra Hà Nội viết cho tờ Phụ nữ
thời đàm.
Năm 1936, ông vào Huế viết cho tờ Tràng An và xin được
phép xuất bản báo Sông Hương. Năm 1939, Sông Hương đóng cửa, Phan Khôi
lại trở vào Sài Gòn dạy học chữ Nho và viết tiểu thuyết. Sau năm 1945,
tức sau Cách mạng tháng Tám, ông được chủ tịch Hồ Chí Minh mời từ Quảng
Nam ra Hà Nội tham gia kháng chiến với cương vị một nhà văn hóa. Ông ở
Việt Bắc suốt 9 năm nhưng vì bị bệnh nên phải vào bệnh viện một thời
gian. Cuối năm 1954 hòa bình lập lại, Phan Khôi về Hà Nội cùng với các
văn nghệ sĩ khác. Trong thời gian 1956-1957, là một trong những người
thành lập tờ Nhân Văn và có các bài phê phán giới lãnh đạo văn nghệ lúc
bấy giờ, ông bị cấm sáng tác cho đến khi qua đời năm 1959 tại Hà Nội.
Khi
mất, ông được chôn cất tại nghĩa trang Mai Động, sau đó, theo cơn biến
động, các ngôi mộ buộc phải thuyên chuyển, bị san phẳng đi. Mộ ông Phan
Khôi đã nằm trong những ngôi mộ vô thừa nhận không ai biết, đến nay ngay
cả con cháu ông cũng không biết mộ ông nằm ở đâu[cần dẫn nguồn].
Năm
2007, kỷ niệm 120 năm ngày sinh của ông, Một tọa đàm về ông đã được Tạp
chí Xưa và Nay, Hội khoa học lịch sử Việt Nam tổ chức. Loạt sách Phan
Khôi - Tác phẩm đăng báo, do nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân sưu tầm, cũng
được xuất bản những tập đầu.
[sửa] Tác phẩm
Ông là hội viên Hội nhà văn Việt Nam, từng làm giám khảo trong các giải văn học của hội nhà văn Việt Nam.
Các tác phẩm chính của ông:
* Bàn về tế giao (1918)
* Tình già (thơ mới - 1932)
* Chương Dân thi thoại (1936)
* Trở vỏ lửa ra (1939)
* Tìm tòi trong tiếng Việt (1950)
* Chủ nghĩa Mác và ngôn ngữ (dịch của Stalin, 1951)
* Việt ngữ nghiên cứu (1955)
* Dịch Lỗ Tấn (từ 1955 đến 1957)
* Ngẫu cảm (thơ chữ Hán)
* Viếng mộ ông Lê Chất (thơ chữ Hán)
* Ông Năm chuột (truyện ngắn)
[sửa] Nhận xét
Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân đã nói về ông[1]:
"Phan
Khôi hiện diện trước xã hội, trước cuộc đời này chỉ với tư cách nhà
báo; người ta biết ông chủ yếu qua những gì ông viết ra đăng lên báo
chí; nhưng, qua hoạt động báo chí, Phan Khôi chứng tỏ mình còn là một
học giả, một nhà tư tưởng, một nhà văn. Phan Khôi là nhà tư tưởng đã đặt
ra hàng loạt vấn đề : phê phán Khổng giáo, tiếp nhận tư tưởng Âu Tây,
nữ quyền. Ông cũng là một nhà Hán học và Trung quốc học am hiểu những
vấn đề của xã hội Trung Quốc đương thời, ông là một dịch giả đã dịch
Kinh Thánh của đạo Thiên chúa ra tiếng Việt, một nhà Việt ngữ học cả ở
phần lí thuyết lẫn thực hành, một nhà văn xuôi với thể hài đàm và một
nhà phê bình văn học.
Có thể nói Phan Khôi là người thể hiện rõ nhất
và thành công nhất chủ trương duy tân kiểu Phan Chu Trinh vào đời sống,
nhưng khác với người tiền bối ấy, Phan Khôi hoàn toàn không thể hiện
mình như một chí sĩ; ông sống như một người thường trong đời thường, chỉ
hoạt động chuyên nghiệp như một nhà ngôn luận, chỉ tác động đến xã hội
bằng ngôn luận. Phan Khôi thuộc trong số những trí thức hàng đầu có công
tạo ra mặt bằng tri thức và văn hoá cho xã hội Việt Nam những năm đầu
thế kỷ XX, nhưng đặt bên cạnh những gương mặt sáng láng như Nguyễn Văn
Vĩnh, Phạm Quỳnh, Trần Trọng Kim, Huỳnh Thúc Kháng…, ông thường tự thể
hiện như kẻ phản biện, và sự phản biện của ông thường đem lại chiều sâu
mới cho tri thức. "
Liên kết ngoài
* Tác giả Phan Khôi (talawas.org)
* Thơ Phan Khôi trên Thi viện
* Tìm lại tác giả Phan Khôi(BBC)
* Phan Khôi trên trang Xứ Quảng
* Tìm lại chân dung một nhà báo hàng đầu Việt Nam
* Thanh niên với tổ quốc
* Cái ác ý Bởi nghề Nghiệp
* Hồ sơ Phan Khôi
* Bài của Nguyễn Huệ Chi
* Suy nghĩ từ hành trình khai quật quá khứ Phỏng vấn Lại Nguyên Ân
No comments:
Post a Comment